Modafinil

مادافینیل چیست؟

مادافینیل، که با نام تجاری پروویگیل نیز شناخته می‌شود، دارویی تجویزی است که به عنوان محرک سیستم عصبی مرکزی (CNS) و "عامل افزایش هوشیاری" یا "یوژروئیک" طبقه‌بندی می‌شود. این دارو در درجه اول برای درمان خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز مرتبط با اختلالات خواب خاص استفاده می‌شود. این دارو آمفتامین نیست، اما شباهت‌هایی به محرک‌های سنتی دارد.

نام‌های دیگر

• نام‌های تجاری: پروویگیل

• نامگذاری‌های دیگر: CRL-40476، CRC-40476

عوارض جانبی و فواید

فواید:

• افزایش هوشیاری: مادافینیل در افزایش هوشیاری در افراد مبتلا به نارکلپسی، آپنه انسدادی خواب و اختلال خواب ناشی از کار شیفتی بسیار مؤثر است.

• بهبود شناخت: اغلب به عنوان یک "داروی هوشمند" یا نووتروپیک "غیر برچسب" استفاده می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که می‌تواند عملکردهای "بالاتر" مغز مانند تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی، به‌ویژه در طول وظایف پیچیده و طولانی مدت را بهبود بخشد.

• اثرات بهبود خلق و خو: برخی افراد گزارش می‌دهند که در حین مصرف مادافینیل، خلق و خوی آن‌ها بهبود یافته است.

• لرزش کمتر: در مقایسه با محرک‌های سنتی مانند آمفتامین‌ها، مادافینیل به‌طور کلی با لرزش، اضطراب و اثرات برگشتی کمتر همراه است.

• بهبود حافظه: نشان داده شده است که حافظه کوتاه مدت را بهبود می‌بخشد.

عوارض جانبی:

• عوارض جانبی شایع: شایع‌ترین عوارض جانبی، سردرد و تهوع هستند. سایر عوارض شامل عصبی بودن، اضطراب و مشکل در خواب است.

• عوارض جانبی جدی: اگرچه نادر است، اما مادافینیل می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند، از جمله:

  • تغییرات شدید سلامت روان (توهم، پرخاشگری، افکار خودکشی).

  • واکنش‌های پوستی شدید، مانند سندرم استیونز-جانسون، که می‌تواند کشنده باشد.

  • مشکلات قلبی، از جمله درد قفسه سینه و ضربان قلب سریع‌تر از حد معمول.

  • وابستگی و سوء استفاده، به‌ویژه با دوزهای بالاتر.

مزایا و معایب

مزایا:

• موثر برای کاربرد مورد نظر: این یک درمان تایید شده برای اختلالات خواب مانند نارکلپسی است.

• مصرف یک بار در روز: نیمه عمر طولانی آن امکان مصرف راحت یک بار در روز را فراهم می‌کند.

• لرزش کمتر: ممکن است در مقایسه با سایر محرک‌ها، اضطراب و احساس "لرزش" کمتری ایجاد کند.

• بهبود شناختی: نشان داده شده است که عملکردهای شناختی را در افراد محروم از خواب و افراد سالم بهبود می‌بخشد.

معایب:

• ماده کنترل شده: این یک ماده کنترل شده برنامه IV در ایالات متحده است، به این معنی که قوانین خاصی برای تجویز و توزیع آن وجود دارد.

• پتانسیل سوء استفاده: در حالی که پتانسیل سوء استفاده آن در مقایسه با سایر محرک‌ها نسبتاً کم در نظر گرفته می‌شود، اما هنوز هم می‌تواند به دلیل تأثیر آن بر سطح دوپامین، منجر به وابستگی شود.

• اثرات طولانی مدت: استفاده طولانی مدت و غیر پزشکی می‌تواند الگوهای طبیعی خواب را مختل کند و ممکن است اثرات نامعلومی بر مغز داشته باشد.

• عوارض جانبی جدی: خطر عوارض جانبی نادر اما شدید، از جمله واکنش‌های روان‌پزشکی و پوستی وجود دارد.

دوز و فراوانی

دوز معمول مادافینیل 200 میلی‌گرم است که یک بار در روز به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود. زمان مصرف به بیماری در حال درمان بستگی دارد:

• نارکلپسی و آپنه انسدادی خواب: دوز معمولاً صبح مصرف می‌شود.

• اختلال خواب ناشی از کار شیفتی: دوز حدود یک ساعت قبل از شروع شیفت کاری مصرف می‌شود.

برای افرادی که مشکلات کبدی شدید دارند یا بالای 65 سال سن دارند، ممکن است دوز پایین‌تر (به عنوان مثال، 100 میلی‌گرم در روز) توصیه شود. دوزهای تا 400 میلی‌گرم در روز استفاده شده است، اما هیچ مدرک قطعی وجود ندارد که دوزهای بالاتر فواید بیشتری نسبت به 200 میلی‌گرم داشته باشند.

نیمه عمر و زمان تشخیص

• نیمه عمر: نیمه عمر مؤثر مادافینیل حدود 15 ساعت است. نیمه عمر متابولیت‌های آن می‌تواند طولانی‌تر باشد. این بدان معنی است که بدن حدود 15 ساعت طول می‌کشد تا نیمی از دارو را از جریان خون حذف کند.

• زمان تشخیص: زمان تشخیص مادافینیل می‌تواند بسته به نوع آزمایش متفاوت باشد:

  • خون: تا 24 ساعت.

  • بزاق: تا 48 ساعت.

  • ادرار: تا 11 روز، زیرا متابولیت‌ها (مانند اسید مادافینیل) می‌توانند برای مدت طولانی‌تری تشخیص داده شوند.

اثرات استروژنی، پروژسترونی و پرولاکتین

• پرولاکتین: مطالعه‌ای در داوطلبان سالم نشان داد که مادافینیل باعث کاهش سطح پرولاکتین می‌شود.

• استروژنی و پروژسترونی: هیچ مدرک قابل توجهی وجود ندارد که مادافینیل اثرات استروژنی یا پروژسترونی مستقیم داشته باشد. مکانیسم اصلی اثر این دارو شامل انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی نفرین است، نه هورمون‌های جنسی.

نسبت آنابولیک آندروژنیک

مادافینیل یک محرک سیستم عصبی مرکزی است، نه یک استروئید آنابولیک-آندروژنیک. بنابراین، نسبت آنابولیک-آندروژنیک ندارد. این نسبت معیاری است که برای استروئیدها استفاده می‌شود تا اثرات عضله‌سازی (آنابولیک) و مردانه‌سازی (آندروژنیک) آن‌ها را مقایسه کند. مکانیسم اثر مادافینیل کاملاً متفاوت است و شامل این مسیرها نمی‌شود.