DHEAS (Dehydroepiandrosterone sulfate)

DHEAS (دِهیدرواپى‌آندروسترون سولفات) یک هورمون استروئیدی طبیعی است که عمدتاً توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود، و مقادیر کمتری از آن در تخمدان‌ها و بیضه‌ها ساخته می‌شود. این هورمون با نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شود، از جمله DHEA-S و آندروستنولون سولفات.

DHEAS نوعی آندروژن است که یک هورمون جنسی مردانه است، اما در هر دو مرد و زن وجود دارد. این یک هورمون پیش‌ساز است، به این معنی که یک بلوک سازنده برای هورمون‌های دیگر، از جمله تستوسترون و استروژن است. سطح DHEAS در بدن در جوانی بالاترین میزان خود را دارد و سپس با افزایش سن کاهش می‌یابد.

فواید و کاربردها

در حالی که مکمل‌های DHEAS اغلب با ادعاهای ضد پیری به بازار عرضه می‌شوند، بسیاری از تحقیقات در مورد فواید آن‌ها غیرقطعی یا مختلط است. برخی از فواید و کاربردهای بالقوه‌ای که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند عبارتند از:

• آتروفی واژن: DHEA تجویزی برای درمان خشکی واژن و مقاربت دردناک در زنان یائسه تایید شده است.

• افسردگی: برخی مطالعات نشان می‌دهند که DHEA ممکن است در درمان افسردگی، به ویژه در افرادی که سطح DHEA پایینی دارند، موثر باشد.

• پیر شدن پوست: مصرف خوراکی DHEA یا استفاده از آن روی پوست ممکن است ظاهر پوست پیر شده را در برخی افراد بهبود بخشد.

• نازایی: برخی تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل DHEA قبل از لقاح آزمایشگاهی (IVF) ممکن است شانس بارداری را بهبود بخشد.

• نارسایی آدرنال: DHEA ممکن است برای زنانی که دچار نارسایی آدرنال هستند و از گلوکوکورتیکوئیدها استفاده می‌کنند مفید باشد.

عوارض جانبی و خطرات

DHEA یک هورمون است و استفاده از آن می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. خطرات ممکن است با دوزهای بالا یا استفاده طولانی مدت بیشتر باشد.

• اثرات هورمونی: DHEA می‌تواند سطح آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) را افزایش دهد، که ممکن است منجر به عوارض جانبی مانند پوست چرب، آکنه و افزایش رشد موهای بدن و صورت (هیپر تریشوز) در زنان شود.

• سرطان‌های حساس به هورمون: DHEA ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌های حساس به هورمون، از جمله سرطان پروستات، پستان و تخمدان را افزایش دهد. افرادی که سابقه ابتلا به این سرطان‌ها را دارند یا در معرض خطر ابتلا به آن‌ها هستند نباید از DHEA استفاده کنند.

• سطح کلسترول: DHEA ممکن است سطح کلسترول HDL ("کلسترول خوب") را کاهش دهد.

• اختلالات روان‌پزشکی: DHEA ممکن است اختلالات روان‌پزشکی را بدتر کند و خطر ابتلا به مانیا را در افراد مبتلا به اختلالات خلقی افزایش دهد.

• سایر عوارض جانبی: سایر عوارض جانبی بالقوه شامل ناراحتی معده، سردرد و تغییرات خلقی است.

مزایا و معایب

مزایا:

• ممکن است در درمان شرایط خاص مانند آتروفی واژن و برخی موارد افسردگی موثر باشد.

• می‌تواند پیش‌ساز هورمون‌های مهم دیگر باشد.

معایب:

• بسیاری از فواید ادعایی آن، به ویژه برای ضد پیری و عملکرد فیزیکی، فاقد شواهد علمی قوی هستند.

• این یک هورمون است و می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد، از جمله افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها.

• کنترل کیفیت مکمل‌های DHEA بدون نسخه می‌تواند ضعیف باشد.

• DHEA توسط بسیاری از سازمان‌های ورزشی ممنوع است.

دوز و فراوانی

هیچ دوز توصیه شده جهانی برای مکمل‌های DHEA وجود ندارد، زیرا مانند داروهای تجویزی تنظیم نمی‌شوند. دوزها در مطالعات بالینی اغلب در محدوده 25 میلی‌گرم تا 50 میلی‌گرم در روز است. برای شرایط خاص، دوزهای بالاتر مورد مطالعه قرار گرفته‌اند:

• نازایی: 75 میلی‌گرم تا 90 میلی‌گرم در روز

• لوپوس: 100 میلی‌گرم تا 200 میلی‌گرم در روز

• افسردگی: 30 میلی‌گرم تا 500 میلی‌گرم در روز

قبل از مصرف DHEA، مشورت با پزشک بسیار مهم است، زیرا او می‌تواند تعیین کند که آیا مناسب است یا خیر و دوز ایمن را توصیه کند.

نیمه عمر و زمان تشخیص

نیمه عمر و زمان تشخیص DHEA و DHEAS متفاوت است.

• DHEA (دِهیدرواپى‌آندروسترون): نیمه عمری بسیار کوتاه حدود 15 تا 38 دقیقه دارد. این بدان معنی است که به سرعت از جریان خون پاک می‌شود.

• DHEAS (دِهیدرواپى‌آندروسترون سولفات): نیمه عمری بسیار طولانی‌تر دارد، از 7 تا 22 ساعت، و برخی منابع تا یک روز کامل را نشان می‌دهند. به دلیل نیمه عمر طولانی‌تر و پایداری آن، DHEAS یک نشانگر قابل اعتمادتر برای مکمل‌دهی طولانی مدت است.

برای آزمایش‌های دارویی، در حالی که خود DHEA ممکن است به سرعت پاک شود، متابولیت‌های آن، مانند تستوسترون و استروژن، می‌توانند تا 24 تا 36 ساعت فعال باقی بمانند. ورزشکاران ممکن است حتی چند روز پس از آخرین مصرف خود، بسته به دوز، مدت زمان و شکل DHEA، مثبت شوند.

اثرات هورمونی (استروژنیک، پروژسترونی، پرولاکتین)

• استروژنیک: DHEAS یک "پروهورمون" است که به عنوان پیش‌ساز سنتز سایر هورمون‌های استروئیدی، از جمله آندروژن‌ها (مانند تستوسترون) و استروژن‌ها عمل می‌کند. نشان داده شده است که DHEAS مرحله اول بیوسنتز هورمون‌های استروئیدی را افزایش می‌دهد، که منجر به افزایش تشکیل پره‌گنولون می‌شود، که یک بلوک سازنده کلیدی برای سایر هورمون‌های استروئیدی است.

• پروژسترونی: خود DHEAS فعالیت پروژسترونی قابل توجهی ندارد. با این حال، متابولیت‌های آن و اثرات پایین‌دستی بر سایر هورمون‌ها می‌توانند به طور غیرمستقیم بر مسیر پروژسترونی تأثیر بگذارند.

• پرولاکتین: تحقیقات نشان‌دهنده رابطه پیچیده‌ای بین DHEA و پرولاکتین است. نشان داده شده است که DHEA آزادسازی پرولاکتین از غده هیپوفیز را افزایش می‌دهد. در برخی موارد، سطوح بالای DHEAS با هایپرپرولاکتینمی (سطوح بالای پرولاکتین) مرتبط بوده است و درمان پرولاکتین بالا می‌تواند DHEAS را نرمال کند.

نسبت آنابولیک آندروژنیک

DHEA یک آندروژن ضعیف در نظر گرفته می‌شود. نسبت آنابولیک-آندروژنیک معیاری از توانایی یک ماده در افزایش رشد عضلات (اثرات آنابولیک) در مقابل توانایی آن در ایجاد رشد ویژگی‌های مردانه (اثرات آندروژنیک) است.

در حالی که ارائه یک عدد دقیق برای DHEAS دشوار است، مشخص است که نسبت آنابولیک-آندروژنیک بسیار پایینی نسبت به موادی مانند تستوسترون دارد. برای مرجع، تستوسترون اغلب به عنوان مبنایی با نسبت 100:100 استفاده می‌شود. قدرت آندروژنیک DHEA تقریباً 5% تستوسترون تخمین زده می‌شود و اثرات آنابولیک آن نیز به طور مشابه ضعیف است. بنابراین، تخمین تقریبی نسبت آنابولیک-آندروژنیک آن ممکن است چیزی شبیه 10:50 باشد که اثرات ضعیف آن را نشان می‌دهد اما هنوز برخی از ویژگی‌های آندروژنیک را داراست.