DHEA (Dehydroepiandrosterone)

دی‌اچ‌ای (دِهیدرواپین‌آندروسترون) چیست؟

دِهیدرواپین‌آندروسترون (DHEA) یک هورمون استروئیدی است که به طور طبیعی در غدد فوق کلیوی، غدد جنسی و مغز تولید می‌شود. این فراوان‌ترین استروئید در گردش در انسان است. DHEA به عنوان پیش‌ساز عمل می‌کند، به این معنی که بدن می‌تواند آن را به هورمون‌های دیگر، از جمله تستوسترون و استروژن تبدیل کند.

نام‌های دیگر DHEA عبارتند از:

• آندروستنولون

• پراسترون (نام ژنریک نسخه شیاف واژینال تجویزی)

سطح طبیعی DHEA معمولاً در اوایل بزرگسالی به اوج خود می‌رسد و سپس با افزایش سن به تدریج کاهش می‌یابد. این کاهش منجر به استفاده از آن در مکمل‌ها برای ضد پیری و اهداف دیگر شده است، اگرچه بسیاری از این ادعاها فاقد حمایت علمی قوی هستند.

عوارض جانبی و مزایا

مزایا (با حمایت برخی از تحقیقات):

• آتروفی واژن: یک محصول DHEA تجویزی (پراسترون) برای درمان خشکی واژن و نازک شدن بافت واژن در زنان یائسه استفاده می‌شود.

• افسردگی: برخی مطالعات نشان می‌دهند که DHEA ممکن است در درمان افسردگی، به ویژه در افراد با سطح پایین DHEA، مؤثرتر از دارونما باشد.

• پیر شدن پوست: DHEA خوراکی یا موضعی ممکن است ظاهر پوست پیر شده را در زنان یائسه و افراد بالای 60 سال بهبود بخشد.

• نازایی: مصرف DHEA قبل از لقاح آزمایشگاهی (IVF) ممکن است در برخی موارد شانس بارداری و تولد زنده را بهبود بخشد.

عوارض جانبی (ممکن، به ویژه با دوزهای بالا یا استفاده طولانی مدت):

• اثرات هورمونی: از آنجا که DHEA به هورمون‌های دیگر تبدیل می‌شود، می‌تواند منجر به عوارض جانبی مرتبط با افزایش سطح آندروژن شود.

  • در زنان: آکنه، پوست چرب، رشد موهای زائد مردانه (هیروتیسم) و صدای بم‌تر.

  • در مردان: بزرگ شدن سینه (ژنیکوماستی) و احتمال کاهش تعداد اسپرم.

• کلسترول: DHEA ممکن است سطح کلسترول HDL ("خوب") را کاهش دهد.

• خطر سرطان: DHEA ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌های حساس به هورمون مانند سرطان پروستات، سینه و تخمدان را افزایش دهد.

• اثرات روان‌پزشکی: می‌تواند اختلالات روان‌پزشکی را بدتر کند و خطر شیدایی را در افراد مبتلا به اختلالات خلقی افزایش دهد.

• سایر: ناراحتی معده، سردرد و مشکلات کبدی.

مزایا و معایب

مزایا:

• ممکن است برای شرایط خاص مانند آتروفی واژن و در برخی موارد، افسردگی و ناباروری زنان مؤثر باشد.

• این یک هورمون طبیعی در بدن است.

معایب:

• بسیاری از ادعاهای ضد پیری و افزایش عملکرد به صورت علمی ثابت نشده‌اند.

• این یک مکمل تنظیم نشده است و کیفیت محصول می‌تواند نامنظم باشد.

• پتانسیل عوارض جانبی جدی، به ویژه با استفاده طولانی مدت یا دوز بالا.

• می‌تواند با برخی داروها و شرایط پزشکی تداخل داشته باشد.

• استفاده از آن توسط بسیاری از سازمان‌های ورزشی، از جمله NCAA، ممنوع است.

دوز و فراوانی

هیچ دوز توصیه شده جهانی برای مکمل‌های DHEA وجود ندارد، زیرا آنها توسط FDA برای استفاده عمومی تأیید نشده‌اند. دوزهای مورد استفاده در مطالعات بالینی بسته به شرایط مورد مطالعه بسیار متفاوت است.

• دوزهای معمول در مطالعات: 25 میلی‌گرم تا 50 میلی‌گرم در روز.

• برای شرایط خاص (در مطالعات):

  • افسردگی: 30-450 میلی‌گرم در روز

  • نازایی زنان (IVF): 75 میلی‌گرم در روز

  • لوپوس: تا 200 میلی‌گرم در روز

• DHEA تجویزی (شیاف واژینال): 6.5 میلی‌گرم شبانه.

قبل از مصرف DHEA، مشورت با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی برای تعیین اینکه آیا مناسب است و برای بحث در مورد دوز و فراوانی صحیح برای شرایط خاص شما، بسیار مهم است.

نیمه عمر و زمان تشخیص

• نیمه عمر: نیمه عمر خود DHEA بسیار کوتاه است، که تخمین زده می‌شود حدود 15-38 دقیقه باشد. با این حال، فرم سولفات آن، DHEA-S، نیمه عمر بسیار طولانی‌تری در حدود 7-22 ساعت دارد، که DHEA-S را به یک نشانگر پایدارتر و معمولاً اندازه‌گیری شده در آزمایش‌های خون تبدیل می‌کند.

• زمان تشخیص: زمان تشخیص DHEA در آزمایش‌های ضد دوپینگ می‌تواند متفاوت باشد. در حالی که خود DHEA به سرعت متابولیزه می‌شود، متابولیت‌های آن (مانند تستوسترون و آندروستندیون) می‌توانند برای مدت زمان بسیار طولانی‌تری تشخیص داده شوند. یک پنجره تشخیص عمومی می‌تواند چندین هفته باشد، اما زمان‌های خاص به دوز، فراوانی و متابولیسم فردی بستگی دارد. این واقعیت که DHEA توسط بسیاری از سازمان‌های ورزشی ماده ممنوعه است، نشان می‌دهد که قابل تشخیص است.

اثرات استروژنیک، پروژسترونی و پرولاکتین

• استروژنیک: DHEA یک هورمون استروئیدی و پیش‌ساز سایر استروئیدها، از جمله آندروژن‌ها (مانند تستوسترون) و استروژن‌ها (مانند استرادیول) است. مکانیسم اصلی عمل آن تبدیل آن به این هورمون‌های قوی‌تر است.

• پروژسترونی: در حالی که DHEA یک پروژستین نیست، تبدیل آن به هورمون‌های دیگر و تعامل آن با گیرنده‌های هورمونی می‌تواند به طور غیرمستقیم بر محیط هورمونی تأثیر بگذارد. با این حال، اثر پروژسترونی اولیه‌ای ندارد. برخی مطالعات هیچ اتصال قابل تشخیصی از DHEA به گیرنده پروژسترون را نشان نمی‌دهند.

• پرولاکتین: DHEA ممکن است بر سطح پرولاکتین، هورمونی که در شیردهی و سایر عملکردها نقش دارد، تأثیر بگذارد. برخی مطالعات نشان می‌دهند که DHEA می‌تواند آزادسازی پرولاکتین را تعدیل کند، اما این تعامل پیچیده است و به طور کامل درک نشده است. ممکن است اثر آنتاگونیستی بر مهار آزادسازی پرولاکتین توسط دوپامین داشته باشد.

نسبت آنابولیک آندروژنیک

DHEA به خودی خود یک آندروژن ضعیف در نظر گرفته می‌شود. اثرات آنابولیک و آندروژنیک خود را در درجه اول پس از تبدیل به هورمون‌های قوی‌تر مانند تستوسترون و دی‌هیدروتستوسترون (DHT) در بافت‌های محیطی اعمال می‌کند.

از آنجا که DHEA یک پیش‌ساز است، نسبت آنابولیک به آندروژنیک ثابتی مانند استروئیدهای مصنوعی ندارد. اثرات آن به شدت به فرآیندهای آنزیمی داخلی بدن و بافت خاصی که در آن متابولیزه می‌شود بستگی دارد. اختصاص دادن یک نسبت عددی ساده مانند 1:1 یا 1:10 نادرست است. اثرات آنابولیسم و آندروژنیک نتیجه تبدیل آن به ترکیبات دیگر است، نه عمل مستقیم با قدرت ثابت.